“Wat als je zou ontwerpen voor een vogel, een boom of een rivier?”
“More than human dialogue” is een methode waarbij “andere dan mensen” – zoals dieren, planten of objecten – actief worden meegenomen in het denken en ontwerpen.
Astrid Lubsen van Roy, docent bij CMD en onderzoeker bij het Lectoraat Creative Media for Social Change, en Elise Talgorn, onderzoeker bij het Lectoraat Creative Media for Social Change.
Deze methode is gemaakt om te spreken voor de objecten en subjecten zonder stem: de “more than humans”. Het is een manier van denken en onderzoeken waarbij we al het andere dan mens meenemen in de keuzes die we maken. Denk hierbij aan dieren, planten, objecten en zelfs ecosystemen.
Met deze methode proberen we hun perspectief te begrijpen en daarbij hun plek in de wereld te zien en wat hun invloed is. Het gaat hier niet om hun doen alsof wij hen zijn, maar om ruimte te maken voor hun stem zodat we dat mee kunnen nemen in menselijke keuzes die gemaakt worden.
Dus in plaats van alleen te vragen: “Wat vinden de mensen van deze keuzes?”, stel je met deze methode ook de vragen als:
Het idee is dat we hiermee tot goede oplossingen komen die voor alles en iedereen positief uitwerken.
Het doel van “More than human dialogue” is dat de andere dan mensen rondom het project een stem krijgen. Het gaat om het denken over en onderzoeken van het perspectief van de andere dan mens en dat voor het voetlicht brengen. Dit kan je doen op meerdere manieren. Zo hebben wij in een week gebruikgemaakt van de volgende methodes:
Waarom is het belangrijk? Waarom werkt het?
Door gebruik te maken van “More than human dialog” kunnen we de ontwerper helpen een breder en empathischer beeld te geven over een onderwerp. Je kunt het Plejadenplein wel mensvriendelijk inrichten, maar wat betekent dat voor de andere levende wezens die daar ook leven? Misschien voelen zij zich juist niet meer welkom.
Deze methode laat zien dat goed ontwerp verder gaat dan alleen de mens, en dat een plek pas echt in balans is als we kijken naar alle vormen van leven die er gebruik van maken.”
Empathie is het kunnen inleven en meevoelen in anderen en actie ondernemen die laat zien dat hun gevoelens uitmaken voor jou. Net zoals andere skills, kan je empathie heel nuttig inzetten voor onderzoek doen naar more-than-humans. Het is een skill die valt te leren maar sommige mensen zullen van zichzelf meer empathisch zijn dan anderen, en dat is prima.
Empathie kan worden opgedeeld in drie delen :
Sommige mensen kunnen zich heel goed inleven in een ander, maar voelen niet met ze mee en ondernemen niks om ze te helpen. Dan zijn ze dus heel vaardig in cognitive empathy, maar minder in de andere twee.
Empathie is zo belangrijk omdat het voor begrip zorgt. Je kan problemen bekijken en voelen vanuit het perspectief van een ander, en zo kan je daar ook oplossingen voor vinden. Je kijkt dus door de ogen van een ander, denkt en voelt met hun mee, en zo krijg je een mooi compleet begrip die ander, ook de ander dan mens, beleeft.
Helaas kan je planten, dieren, bacteriën, etc. niet (zoals een mens) interviewen, er is namelijk een communicatiebarrière. Je zult dus op andere manieren data moeten verzamelen over de ander dan mens.
Door de ander dan mens te observeren krijg je eigenlijk de beste data, je ziet letterlijk first-hand hoe ze zich gedragen. Vaak kun je hun gevoelens ook aflezen door gedrag te observeren: kijken ze angstig, bewegen ze enthousiast? En wanneer vertonen ze die emoties? Door dit soort vragen te stellen en observaties te noteren kan je tot accurate data komen. Deze methode van onderzoek is wel wat lastig te doen, sommige ander dan mensen leven namelijk niet zo op de voorgrond en zijn vrij schuw (denk aan de vleermuis), het kost vaak ook veel tijd.
Er is enorm veel onderzoek gedaan naar allerlei planten, dieren en andere organismen die je makkelijk op het internet kan vinden. Deskresearch is wel essentieel voor het krijgen van een compleet beeld van je studieobject, je kan namelijk niet alles observeren, en heel veel interessante en diepgaande data is verzameld door anderen en staat gewoon op het internet. Uiteraard moet je goed kijken of je bronnen betrouwbaar zijn.
Interviews kunnen zeker, maar dan met mensen. Je kan mensen in de buurt, of experts vragen over de non-human omdat zij misschien meer weten of een connectie hebben met de non-human. Eigenlijk hebben buurtbewoners vaak al onbewust research voor jou gedaan, door te observeren. Interviews kunnen dus heel bruikbaar zijn, en veel mensen vinden het ook leuk om over dieren/planten te praten. Ze kunnen als stem dienen voor de non-humans. Overigens zou het wel gaaf zijn om een soort interview te houden met een chimpanzee.
Natuurlijk zijn er allerlei andere manieren om onderzoek te doen maar dit zijn drie goede manieren voor een basis-onderzoek. Met de basis-data kun je allerlei oefeningen doen die data verbinden en zorgen voor nieuwe inzichten, zoals het maken van een “eco-systeem” met post its en het verbinden van allerlei non-humans.
Om ervoor te zorgen dat anderen ook empathie krijgen voor de ander dan mensen, kun je met de verzamelde data een korte film maken over deze andere dan mensen. Als deze film goed doordachte cognitieve, affectieve en motivationele empathie bevat, vergroot dit de kans dat mensen het ongebruikelijke perspectief leren kennen en aanvoelen en wellicht geneigd zijn meer rekening te houden met de andere dan mensen en een empathischer mens worden.
Een voorbeeld uit het project Plejadenplein is een film over de egel en een over de mol.
Om goede storytelling, of beter storymaking toe te passen, wordt het klassieke Disney verhaal afgeraden (Hero story). Om cliché vorming te vermijden kunnen beter andere vormen overwogen worden zoals:
Collectieve verhalen
Waar veel verhalen de nadruk leggen op het individu, richten collectieve verhalen zich juist op de kracht van gemeenschap. Ze laten zien hoe mensen verbonden zijn met elkaar en afhankelijk zijn van relaties, samenwerking en gedeelde ervaringen.
In plaats van: individuele groei
Nadruk op: gemeenschap, relaties, onderlinge afhankelijkheid
Meer-dan-menselijke verhalen
Traditioneel wordt de mens gezien als de heerser van de natuur. In deze verhalen krijgt de natuur echter een eigen stem en handelingsvermogen. Er wordt ruimte gemaakt voor een wereldbeeld waarin niet-menselijke wezens (dieren, planten, ecosystemen) ook rechten en waarde hebben.
In plaats van: menselijke dominantie
Nadruk op: natuur met agency en morele rechten
Feministische verhalen
Deze verhalen doorbreken het stereotype van kracht als iets fysieks of gewelddadigs. Ze leggen de focus op andere vormen van kracht, zoals observatie, innerlijke veerkracht en solidariteit. Feministische verhalen brengen nieuwe perspectieven op macht en identiteit.
In plaats van: fysieke kracht, gevechten en overwinning
Nadruk op: observatie, empowerment, veerkracht
Slice-of-life verhalen
In plaats van grootschalige reizen of heroïsche dromen, laten deze verhalen het gewone leven zien. Ze richten zich op alledaagse situaties, menselijke relaties en kleine maar betekenisvolle momenten.
In plaats van: grote reizen en idealen
Nadruk op: dagelijkse ervaringen en herkenbaarheid
Verhalen met antihelden
Waar klassieke verhalen vaak draaien om helden die moreel zuiver zijn, tonen deze verhalen personages die complex en feilbaar zijn. Antihelden zijn vaak moeilijker te doorgronden en maken moreel dubieuze keuzes, wat zorgt voor diepgang en realisme.
In plaats van: deugdzame helden
Nadruk op: imperfectie, ambiguïteit
Absurdistische verhalen
Deze verhalen laten zien hoe mensen omgaan met een wereld die soms chaotisch, betekenisloos of verwarrend lijkt. In plaats van duidelijke doelen of verlangens, zien we personages die dwalen, zoeken en proberen grip te krijgen op hun bestaan.
In plaats van: streven naar een doel
Nadruk op: het zoeken, verdwalen, en betekenis proberen te vinden
Een aantal voorbeelden van video’s die gemaakt zijn door studenten om empathie te wekken voor dieren in Amsterdam Noord tijdens de “more than human dialogue” week.
Vleermuis:
https://www.youtube.com/watch?v=bh0pPCKHrXQ
Egel:
Mol:
Geschreven door: Quinten, Tolga & Ryan Studenten minor Creative Research 2024/25
